Pafere

Kolebką interwencjonizmu okazały się dziewiętnastowieczne Niemcy. Przedstawicielami szkoły niemieckiej byli Lorenz von Stein i Adolf Wagner. Koncepcja Wagnera opierała się na przekonaniu, że rynek nie jest w stanie skutecznie zaspokajać potrzeb ludzi, dlatego państwo powinno zająć się dostarczaniem pewnych usług dla społeczeństwa, co spowodowało przekształcenie roli podatków w narzędzie umożliwiające zmianę struktury społecznej. Niemieccy ekonomiści opowiadali się za elastycznym systemem podatkowym, czyli takim, który będzie mógł szybko dostosować się do różnych potrzeb finansowych państwa.

Na początku XX wieku zaczęła rozwijać się ekonomia dobrobytu głosząca tezę, że system wolności gospodarczej nie zapewnia maksymalnego dobrobytu w społeczeństwie i należy skorzystać z interwencjonizmu państwa w celu jego optymalizacji. Głównym przedstawicielem tej teorii był John Maynard Keynes, który uważał, że państwo dla uzyskania środków na prowadzenie własnej działalności gospodarczej i dla celów stymulacyjnych powinno wykorzystywać system podatkowy na zasadzie elastycznego reagowania na aktualne potrzeby gospodarcze (Gwiazdkowski, 2007, s. 107). Keynsiści rozpatrywali system podatkowy tylko jako element wpływający na dochody podatników, a przez to na gloryfikowany przez nich popyt w społeczeństwie.

Na przełonie lat 30. i 40. XX wieku na Uniwersytecie w Wiedniu przedstawiciele austriackiej szkoły ekonomicznej - Ludvig von Mises i Friedrich August von Hayek - rozpoczynają walkę z interwencjonizmem państwowym. W 1949 roku ukazała się książka von Misesa Ludzkie działanie oraz w 1944 roku von Hayek wydał Drogę do zniewolenia. Obie książki sprzyjają tezie, że obciążenie podatkowe społeczeństwa powinno być jak najmniejsze, aby gospodarka rozwijała się jak najszybciej, co z kolei będzie skutkować bogaceniem się całego narodu. Ludwig von Mises uważa, że przez podatki, narzucone regulacje i wydatki rząd rujnuje system cen i przez to uniemożliwia efektywne wykorzystanie zasobów, a w książce Interwencjonizm nazywa podatki częściową konfiskatą własności prywatnej (Mises, 2000, s. 85). Friedrich von Hayek uważa, że interwencjonizm państwowy powoduje zachwianie się mechanizmu kształtowania cen, a tym zniekształca informacje przepływające przez rynek, co może skutkować złymi decyzjami. Dodatkowo każdy interwencjonizm zagraża ludzkiej wolności, ponieważ nie ma pośredniego systemu między wolną konkurencją a całkowitą kolektywizacją życia. Każde podjęte działanie interwencyjne zmusza w dłuższym czasie do kolejnych już nie planowanych interwencji w gospodarkę (Hayek, 2000, s. 40-42). Przedstawiciele szkoły austriackiej, podobnie jak wcześniej Smith, nie uważali, że rząd powinien całkowicie zrezygnować z działań ekonomicznych. Powinien jednak ograniczyć się tylko do dostarczenia tych usług, które inaczej nie byłyby dostępne (Gwiazdowski, 2007, s. 124).

Bartłomiej Borzucki

Bibliografia

Gwiazdowski R. Podatek progresywny i proporcjonalny, Warszawa, 2007, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego

Hayek F. Droga do zniewolenia. ARCANA, 2000

Mises L. Interwencjonizm. ARCANA, 2000 ( s. 11).